30 / 92
28
Najdroższym kruszywem pochodzącym ze skał litych są zawsze grysy. W dalszej kolejności plasują się tłucznie
i klińce, natomiast kruszywem najtańszym jest niesort – mieszanki frakcji 0/16 mm. Ze skał luźnych oferowane są
żwiry, pospółki i piaski. Frakcje żwirowe są znacznie droższe niż frakcje piaskowe, dlatego też złoża o niskim punkcie
piaskowym (złoża żwirowe i żwirowo-piaskowe) są najbardziej pożądane wśród złóż skał luźnych.
Piaski są produktem kopalni odkrywkowej o najniższej cenie jednostkowej. Bardzo często ich podaż znacznie
przewyższa popyt, do tego stopnia, że nierzadko są traktowane jako odpad w kopalni i z powrotem trafiają do wy-
robiska.
Rodzaje kruszyw stosowane do budowy dróg leśnych, to głównie mieszanki 0/31,5 mm, 0/63 mm, żwiry, po-
spółki oraz piaski. Jest to kruszywo o niskiej, co najwyżej średniej, cenie zakupu.
Ważnym zagadnieniem jest rodzaj użytego środka transportowego oraz sama odległość transportu tych kru-
szyw od miejsca ich wytworzenia do miejsca ich zastosowania. Koszty transportu kruszywa do odbiorców mogą
przekroczyć cenę jego zakupu. Zagadnienie to zostało przedstawione w tabeli 4.5 na przykładzie średnich kosztów
transportu kruszyw w zależności od ładowności samochodu, według danych na dzień 30.06.2017.
Tabela 4.5.
Zestawienie średnich kosztów transportu kruszyw w zależności od ładowności samochodu ciężarowego
(opracwanie własne na podstwie ofert wybranych przewoźników)
Ładowność samochodu
ciężarowego
Jedn. koszt
transportu netto
[zł/km]
Jedn. koszt na
tonokilometr netto
[zł/tonę·km]
Koszt transportu na
odległość 50 km netto
[zł/tonę]
Koszt transportu na
odległość 100 km netto
[zł/tonę]
2
2,30
1,15
57,50
115,00
12
3,00
0,25
12,50
25,00
15
3,20
0,21
10,67
21,00
24
3,50
0,15
7,29
14,58
Koszt transportu kruszyw jest ściśle uzależniony od ładowności środka transportowego. Przy tym ładowność
rozumie się jako największą masę ładunku możliwą do przewiezienia po drodze publicznej, przyjmując ograniczenie
dopuszczalnej masy całkowitej pojazdów do 40 ton
.
Najbardziej ekonomicznym sposobem transportu kruszyw jest
transport za pomocą największych ciężarówek 4-osiowych lub ciągników siodłowych z naczepami samowyładowczy-
mi. Jednostkowy koszt transportu wynosi wtedy 0,15 zł/tonę
·
km.
Element ten jest kluczowym zagadnieniem w kontekście transportu kruszyw i wymaga analizy dostępnej sieci
dróg publicznych o odpowiedniej nośności. Istotna jest bliska lokalizacja złoża w stosunku do głównych dróg trans-
portowych istniejących w rejonie, tak aby do transportu kruszyw można było zastosować samochody ciężarowe
o dużych ładownościach. Ograniczeniami w tym przypadku mogą być znaki B-18 (zakaz wjazdu pojazdów o limito-
wanej masie całkowitej) lub B19 o limitowanym nacisku osi.
Kolejnym, ważnym czynnikiem w transporcie kruszyw jest odległość do miejsca docelowego jego zastosowania.
Jak wynika z tabeli 4.5, transport kruszywa, jakim jest piasek (o wartości 15 zł/tonę)
,
na odległość 100 km samo-
chodem ciężarowym o ładowności 15 ton przewyższa wartość tego piasku i wynosi 21 zł/tonę, co łącznie daje koszt
dostarczenia tego piasku do budowy drogi leśnej na poziomie aż 36 zł/tonę.
Określa się tzw. „promienie ekonomicznego przewozu”, czyli odległości do której opłaca się jeszcze transpor-
tować kruszywo. Przyjmuje się, że promień ten dla kruszyw (jak piaski i żwiry) to ok. 50 km, a dla pozostałych
ok. 100 km. Wielkość ta jest zależna od wielu lokalnych czynników, jak rodzaj dróg transportowych, liczba kopalń
w okolicy oferujących ten sam produkt oraz ich polityka cenowa. Stąd też przytoczone powyżej odległości należy
traktować jako orientacyjne.
Jak wykazano w licznych pracach eksperckich, transport kolejowy kruszyw jest niekonkurencyjny w stosunku do
transportu samochodowego o dużych ładownościach. Transport kolejowy jest droższy ze względu na wysokie taryfy
przewozowe przewoźników kolejowych oraz konieczność dowozu kruszywa do stacji załadunkowej oraz ze stacji
wyładunkowej do odbiorcy (Gawlik i in., 2013).
Ważnym składnikiem ekonomicznej wykonalności projektu górniczego jest również zapewnienie odpowied-
niego poziomu wydobycia – powyżej progu rentowności prowadzonej działalności. Jednostkowy koszt pozyskania
i przeróbki kopaliny jest zależny od ilości wyprodukowanego kruszywa, która pokrywa wszystkie poniesione przez
kopalnię koszty operacyjne.